English
Koruyucu önlük, radyasyon uygulamalarında radyasyonla çalışanların iyonlaştırıcı radyasyona maruz kalma ihtimalini en aza indiren giysilerdir. Bu giysiler, kurşun tozu içeren plastik malzemelerden yapılırlar.
Koruyucu giysinin cinsi ve giysinin kurşun kalınlığı yapılan radyoloji uygulamasına uygun şekilde seçilmelidir. Röntgen cihazları ile çalışılıyor ise kullanılan koruyucu giysi kalınlığı 100 kV’a kadar olan X-ışını çihazları için en az 0,25 mm, 100 kV’un üstündekiler için 0,35 mm kurşun eşdeğerinde olmalıdır. Girişimsel radyoloji çalışmalarında ise saçılan radyasyon maruziyetinin yüksek seviyede olması nedeniyle çalışan personel en az 0,5 mm kurşun kalınlığında önlük kullanmalıdır. Girişimsel radyolojide, çift taraflı önlükler kullanılmalı, arka ve önü aynı kurşun eşdeğerde olmalı ve vücudun mümkün olduğunca geniş alanını sarmalıdır. Girişimsel radyoloji uygulamalarında, tiroidin ayrıca korunması gerekir. Kurşun önlükler kullanılan enerjiye bağlı olarak radyasyonu ortalama %90-95 oranında durdurmaktadır[3]. Radyasyon uygulamasına ve çalışma koşullarına özgü olarak tercih edilebilecek önlük çeşitleri aşağıda verilmektedir. Bütün önlük: Yaygın olarak kullanılan, bantlarla bedenin ön tarafından tutturulmak suretiyle bedeni tamamen sarmak üzere tasarlanmış bir önlük çeşididir. Panço önlük: Başın üzerinden geçirilerek giyildikten sonra yanlardan tutturulur. Tutturmak üzere iki bağlama noktası olduğundan ve bantlar zamanla özelliğini kaybettiğinden daha çok tercih edilirler. Parçalı önlük: Belin taşıdığı ağırlığı mümkün olduğu kadar azaltmak için, bazı giysiler genellikle ön tarafta bağlanan bir üst bölüm ve kalçaya giyilip belde tutturulan bir alt bölümden oluşur. Bu giysi, etek-bluz olarak adlandırılır. Bel yükü azaltılmış önlük: Önlüğün bir miktar yükünü bel yerine kalçaya taşıtan bir kemere sahiptir. Kırık tabakalı önlük: Kardiyolojide olduğu gibi, radyasyonun saçılma seviyesinin fazla olduğu alanlarda, 0,5 mm kalınlığında kurşun önlük gerekir. Bunun ağırlığı genellikle bir sorun olabileceği için, bu önlükler, çoğunlukla arkasında ya bir açıklık olacak şekilde ya da daha az bir kurşun eşdeğeri (0,25 mm) sağlanacak biçimde tasarlanır. Normal uygulamalarda, ışınlama esnasında çalışanların yüzü radyasyon kaynağına dönük olacağından, kişinin sırt bölümündeki zırhlamanın eksikliği ve yokluğu bir sorun olmayacaktır. Çift taraflı önlükler: Göğüs ve vücudun arkasına dağılmış radyasyonlara karşı korur. Giriciliği daha fazla olan birincil X ışınları ve gama radyasyonları (100 keV'in üstünde) uygulamalarında kullanılır. Nükleer tıp, girişimsel radyoloji, radyoterapi ve endüstride daha yaygın olarak kullanılmaktadır Önlüklerin uzun süre giyilmesinin yorucu olması kurşun önlüklerin dezavantajlarıdır. Kullanım ve saklama hatasıdan kaynaklanabilecek deformasyonlara (katlama, çatlama, aşınma vb.) neden olur. Deformanslar vücudun radyasyon dozuna maruz kalmasına sebep olabilir. Kurşun önlüklerin radyografi veya floroskopi testler de dahil olmak üzere periyodik olarak uygunluk testleri yapılarak kayıt altına alınmalıdır. Ayrıca kullanım ve saklama hatasıdan kaynaklanabilecek deformasyonlar için günlük kontroller yapılmalıdır. Antimon - bizmut bazlı kompozit veya parafin içeren koruyucu önlükler de mevcuttur. Bu önlüklerin dezavantajı 100 keV’den küçük enerjili radyolojik uygulamalarda ve kontaminasyon tehlikesi olan radyasyon uygulamalarında tercih edilememesidir. Bu tür malzemeden yapılmış önlüklerde kullanım ömrüiçin belirtilen sürelere uyulmalı ve uygunluk testlerinden geçirilmelidir. Yüksek enerjili X veya gamma ışınımının bulunduğu ortamlarda kurşun önlük kullanımının yeterli koruma sağlamadığı ortamlarda radyasyon görevlisinin radyasyon uygulamasının koşulları gözönünde bulundurularak çalışma programı iş yükü planlanmalıdır.